Środowisko geograficzne

Wiadomości historyczne o Wojnarowej.

  1. Wojnarowa to stara osada, gniazdo Strzemieńczyków. Do wsi przytyka folwark Zamczysko, a na górze Trzeblin znajdują się szczątki starych budowli. Z metryki osadniczej tej wsi brzmi - "W roku 1416 otrzymał na własność Stróże i Wojnarową Mikołaj Jeżewski herbu Strzemię, syn kasztelana bieckiego Stanisława. Jego starsi bracia Dobiesław i Spytek dostali wtedy sąsiednie wioski: Lipniczkę, Jankową, Jeżów i Wilczyska (rocz. sąd. tom 9 str. 411.
  2. W połowie XV wieku dziedzicem Wojnarowej był Jan hrabia Strzemię. Łany kmiece dawały dziesięcinę wartości do 20 grzyw. Biskupowi krakowskiemu, folwarkowi rycerskiemu i plebani w Wilczyskach. W roku 1522-1581 Wojnarowa była własnością Marcina Byliny i miała ośmiu kmieci, 6 zagród bez bydła. Dziedzic ten dawał łanowe do grodu sądeckiego. Posiadłość Łabularna dzieli się na średni, wyższy i niższy folwark i Wygodę razem 7 domów - 80 mieszkańców. Parafia rzymsko-katolicka w Wilczyskach. Posiadłość łabularna ma 707 morgów roli, 20 morgów łąk, 2 morgi ogrodów, 22 morgi pastwisk, 262 morgi lasu. Wieś rozrzucona dzieli się na sześć wólek: Mosteczna, Rzeki, Sikornik, Sośnie, Zabrzeż i Wojnarowa. Mają one 109 domów i 693 mieszkańców z tego 340 mężczyzn i 353 kobiety (wiadomości z kronik z zamku w Jeżowie).
  3. W Wojnarowej znajduje się stary cmentarz na zboczu wzgórza przylegającego do Zabrzeży. Widoczny jest na nim kamienny pomnik z krzyżem, reszta uległa zniszczeniu i porosła trawą. Drzewa zostały wycięte, a następnie zbudowano dom. Według opowiadania starszych ludzi był to cmentarz, na którym grzebano zmarłych w czasie szalejącej epidemii cholery około roku 1790 (wywiad z mieszkańcami).
  4. Rozbudowa wsi następowała powoli. Duże obszary kmieci 30 i 50 morgowe ulegały rozdrobnieniu na skutek podziałów rodzinnych i sprzedaży. W ten sposób tworzyły się gospodarstwa średnie, małe i karłowate i przybywało zagród. Szybka rozbudowa nastąpiła w latach 1965 - 74, kiedy uchwalona została ustawa o udzielaniu kredytów na budowę domów jednorodzinnych. Są to pożyczki długoterminowe, z których korzystają pracownicy i pożyczki w Banku Rolnym dla rolników. Obecnie wioska liczy 270 numerów. Wieś została ujęta do planowej zabudowy wsi. Opracowany został plan działek budowlanych dla rolników 20 ar. i dla pracowników 10 ar. Działki zaplanowane zostały wzdłuż drogi. W pobliżu PGR obszar zarezerwowano na inwestycje państwowe.
  5. Zdarzały się i pożary, we wsi paliły się pojedyncze domy lub zabudowania gospodarcze. Przyczyną powstawania pożarów były: dzieci, wadliwa budowa przewodów kominowych lub od piorun. W związku z dużą ilością opadów jakie występowały w czerwcu i lipcu zdarzały się powodzie. Największe powodzie jakie zapamiętali starsi ludzie były w latach 1924, 1934, 1948, 1954, 1958 r. Woda nie pomieściła się w korytach rzecznych i wystąpiła z brzegów zalewając pola uprawne i domy położone blisko rzeki. Do takich należą domy: Miczołków, Garbowskiego, Bajerskiegio, Lewickiego i Brudzińskiego. W czasie II wojny światowej spalone zostały 2 domy i zginęło 7 osób rozstrzelanych przez Niemców.
  6. Zabytki budownictwa.

    Z dawnego budownictwa dworu pozostała stajnia i stodoła oraz dom mieszkalny parterowy z gankiem z folwarku niższego. Stare domy zostały przebudowane lub rozburzone, a na ich miejsce postawione nowe. Najstarsza chałupa we wsi licząca przeszło 100 lat jest na Rzekach i mieszka w niej Sus Józef, stara stodoła Susa Jana, która ma być zabrana do skansenu na Falkową. Przy drodze jest kapliczka, 2 figury i krzyż. Od zachodniej części wsi jest kapliczka zbudowana z kamieni pobielona wapnem, kryta gontami. Legenda głosi, że została ufundowana przez dziedziczkę nieznanego nazwiska, która wybrała się w podróż, konie się jej spłoszyły i pędziły okropnie, nagle w tym miejscu się zatrzymały. Z wdzięczności za ocalone życie wybudowała tę kapliczkę.

    W dawnych czasach we wsi było 4 karczmy: "Wygoda" od strony Wilczysk - dom ten przetrwał do chwili obecnej, druga karczma po przeciwnej stronie, przy dworze zwana "Usteria" ("Usteryja") - została zburzona w czasie I wojny światowej i nie ma po niej śladu - była to trzecia karczma, czwarta natomiast znajdowała się na końcu wsi na granicy z Niecwią i zwana była "Poczekaj". Wiatraków było 10; obecnie nie ma już żadnego. Młynów wodnych było 4, jest jeden.

  7. Właściciel folwarku niższego sprzedał majątek w 1898 roku. Kupiło go dwóch braci Szczyptów. Jeden z nich odsprzedał swoją połowę Żydowi Ślamie. Po pewnym czasie Żyd zamienił swój majątek ze Steinhofem. Folwark średni sprzedał właściciel Zygmuntowicz, kupili go dwaj bracia Jankiel i Srul Gotlib, a część majątku rozkupili chłopi. Jankiel wyjechał, a majątek zostawił Srulowi, ponieważ nie mogli się pogodzić. Po ojcu majątek odziedziczyła córka Anna Mejbruch. W czasie okupacji Niemcy wywieźli Żydów, a majątek podzielono przesiedleńcom z Rożnowa. Po wojnie daleki krewny sprzedał część majątku Cichońskiemu Bolesławowi.